fbpx

Sık sık kullandığımız, annemiz kızdığında da ‘Anne bit yavrusu demek.’ dediğimiz ‘’yavşak’’ kelimesini işleyeceğiz bugün. Eğer Facebook’un çağımız tarafından popüler olarak kullanıldığı dönemde yavşak kelimesinin “bit yavrusu” demek olduğunu yazan bir gönderiye denk gelmediyseniz anlamlarından birisinin bu olduğunu biz söyleyelim. Aslında bu iki kelimenin etimolojik olarak hiçbir bağlantısı yok. Böyle sanılmasının nedeni ise Türkçede kökenleri birbirinden farklı iki yavşak olması: Biri ‘bit yavrusu’, diğeri ise ‘sırnaşık, geveze’ anlamında.

Birincisi, yani bit yavrusu, ‘yapış-‘ fiilinden yapışak > yavşak şeklinde günümüze ulaşmıştır. Diğeri ise Eski Türkçede yaŋşamak ‘’çok ve yerli yersiz konuşmak’’ fiilinden -k ekiyle türemiştir. Tıpkı gevşemekten gevşek, tanımaktan tanık, gevremekten gevrek sözcüklerinde olduğu gibi. Bugün küfür ya da hakaret olarak kullandığımız yavşak, aslında ‘’çok ve boş konuşan’’ anlamında yaŋşak sözcüğü aslında. 20. Yüzyıla kadar Osmanlıca metinlerde genizli/nazal n ile yazılmış. 1901 yılında Şemsetttin Sami Kamus-ı Türki’de ‘’tatsız surette geveze, ağzı yayvan’’ olarak kaydetmiş bu kelimenin anlamını. Şu an pek rastlamasak da özellikle Anadolu’nun iç kesimlerindeki büyüklerimiz hâlâ bu ‘ŋ’ telaffuzuyla karşılaşabiliriz.

Uygurların bundan yaklaşık bin yıl önce yazdığı Türkçe metinlerde yaŋşak sözlemek ‘’boş ve gereksiz konuşup birini meşgul etmek’’ ve yaŋşak sav ‘’boş muhabbet’’ gibi örnekleri görebiliriz. Kelimenin geçtiği ilk yazılı kaynağı ise Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lugat-it Türk adlı eseri olarak gösteriyor bize S. Nişanyan.  Eskiden yaŋşak (yavşak) başı diye bir deyimimiz bile varmış. Bu deyimlere Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig’inde rastlayabiliriz. Orta Asya’dan Anadolu’ya göç eden Oğuz boyları kelimeyi unutmadan buralara kadar taşımışlar.

Yavşaklıktan ve yavşaklardan uzak olmak temennisiyle esen kalın…*

 

*Şirin,Hatice, Sözcük Hikayeleri : Sözlerde Saklı Kültür, 2019, İstanbul, Bilge Kültür-Sanat

*nisanyansozluk.com

Hüseyin Recep Demirci içeriklerini beğendin mi? Sosyal medyada takip edin!
Abonelik
Bildir
guest
1 Yorum
Eskiler
Yeniler En çok oylananlar
Satır içi yorumlar
Tüm yorumları görüntüleyin
Hüseyin Recep Demirci içeriklerini beğendin mi? Sosyal medyada takip edin!

Okuyucuların Beğendiği İçerikler

Birçok kişinin ‘’zor ama maaşı iyi, garanti meslek gibi’’ düşünceleriyle ün kazanmış bir bölüm olan tıp fakültesini size en ince detaylarıyla aktaracağım. Öncelikle fakülteye gelmeden önce kendinizi ilk gün yapılacak çaylak şakasına ve ileri zamanlarda daha siz TUS isimli bölüm seçmenize yarayan sınava girmeden ‘’Sen ne doktorusun? ‘’ veya diş hekimliği ayrı bir bölüm olmasına […]
Yaşanan herhangi bir gün hiç yaşanmasaydı, her şey daha farklı olur muydu? Misal dün hiç yaşanmasaydı veyahut bundan yıllar önce bir gün hiç yaşanmasaydı yine aynı mıydı hayatınız? Kadere inanmak subjektif bir bakış açısı olarak görünebilir ancak hayatın akışı olarak farklı bir yerden durumu ele alabiliriz. Bütün malzemeleri özene bezene kesip, doğrayıp harika bir yemek […]
Herkesin ölmeden görmek isteyeceği bir yer vardır. Yoksa da henüz keşfetmemiştir… Benim için burası Norveç. “Soğuk Cennet” veyahut “Kuzeyin İncisi” denilen bu ülkenin lanse ettiği imajı bir görseniz aşık olmamak elde değil. O yüzden henüz kendi ülkenizi keşfetmediyseniz ileride belki yol arkadaşım olabilirsiniz! Norveç ”Soğuk Cennet” Ülkenin yönetim biçimi anayasal monarşi ve başkenti Oslo‘dur. 385,207 […]
Her kitap ayrı güzel, dünyasına girdikten sonra… Ama bazı başyapıtlar vardır, gerçekten okumak zevk verir. Okudukça içine düşer, yeni bir dünyanın kahramanı olursunuz. Herkes için değişebilecek bir liste… Daha iyisi varsa da ben okuduğum kadarını biliyorum ve bunlar şu an en iyisi! Daha birçok türde konuşulacak kitaplar olsa da üç ayrı türde üç başyapıt derledim, […]

İlgini Çekebilir

Çoğumuzun, adını belki de hiç duymadığı fakat yaşamımızda denk gelebileceğimiz, farkında ve bilinçli olduğumuz takdirde erken tanı ve tedavi seçeneklerini düzenleyebileceğimiz, benim ise özel eğitim alanında tanıştığım bir sendromdan bahsetmek istiyorum sizlere: DiGeorge Sendromu. DiGeorge Sendromu (DGS) 22. kromozomun (22q11) delesyonu (kromozomun bağlı bulunduğu parçadan kopup silinmesi, yok olması) ya da translokasyonu (kopan veya kaybolan […]
“Sisyphus’u gördüm, korkunç işkenceler çekerken: yakalamış iki avucuyla kocaman bir kayayı ve de kollarıyla bacaklarıyla dayanmıştı kayaya, habire itiyordu onu bir tepeye doğru, işte kaya tepeye vardı varacak, işte tamam, ama tepeye varmasına bir parmak kala, bir güç itiyordu onu tepeden gerisin geri, aşağıya kadar yuvarlanıyordu yeniden baş belası kaya, o da yeniden itiyordu kayayı, […]
Bugün 10 Mart 2022. Gülistansız 796. gün “Ne durumdayım biliyor musunuz? Ölüm Allah’ın emri, ölüm dünyada var. Gençlerin ölümü zor ama biz her gün yeniden ölüyoruz. Her gün… Toprağa bile basmaya kıyamıyorum, acaba kızım içinde olabilir mi diye. “ 21 yaşında, Tunceli’de bir üniversite öğrencisiydi Gülistan Doku. 5 Ocak 2020 tarihinden bu yana haber alınamıyor. […]
Bir girişim fikriniz var ve bu alanda bir marka oluşturmak istiyorsunuz ya da henüz küçük bir işletmesiniz ve işletmenizi büyütüp kârınıza kâr katmak istiyorsunuz. İşte bu yolda atmanız gereken ilk adım markalaşmak olmalıdır. Peki marka nedir?                Marka yalnızca kalabalık bir pazarda sizi diğerlerinden ayıran isim, logo ve slogandan ibaret değildir. Markanız insanların sizinle etkileşimde […]