Türk Edebiyatında İz Bırakanlar
Türk edebiyatı, İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, İslamiyet’in kabulünden sonra Türk edebiyatı ve Batı tesirindeki Türk edebiyatı olarak dönemlere ayrılarak incelenir ve bu başlıklar da kendi içinde birçok alt başlıktan oluşur. İslamiyet öncesi edebiyat genelde sözlü olarak ve şaman, kam, baskı, ozan adı verilen sanatçılar tarafından yapılmıştır. Anonim özellik gösteren sözlü edebiyat ürünleri kopuz adı verilen, Türklere özgü bir çalgı aletiyle icra edilmiştir. Sözlü edebiyatın başlıca ürünleri koşuk, sav, sagu, destan olarak adlandırılır. İslamiyet öncesi Türk edebiyatının yazılı dönemine ilişkin en önemli eser ise Orhun Yazıtları‘dır. Orhun Yazıtları, Türklere ait bilinen ilk yazılı kaynak olma özelliğini taşır. Türk edebiyatında iz bırakanlar arasında bulunan bu eser Göktürk alfabesiyle yazılmıştır ve en önemli örnekleri Vezir Tonyukuk, Kül Tiğin ve Bilge Kağan yazıtlarıdır. Bir diğer yazılı edebiyat örneği ise Uygur Metinleri‘dir. Dini inanışın etkisinde kalan ve konuları daha çok Buddha ve Mani dininin esasları olan metinlerin en önemli örnekleri Sekiz Yükmek, Altun Yaruk, Irk Bitig, Kalyanamkara ve Papamkara Hikayesi olarak bilinir.
Türk edebiyatının en önemli dönemlerinden olan divan edebiyatı dönemi ise Türklerin İslam kültüründen etkilenmesi sonucu oluşmuştur. Değişen dönem şartları itibarıyla Türk edebiyatı da önemli değişiklere uğramış ve divan edebiyatından sonra tamamen farklı, edebiyatın sadece yüksek zümreye hitap etme anlayışından uzak, batı tesirindeki Türk edebiyatı dönemine girmiştir. Türk edebiyatında iz bırakanlar bu dönemde çağdaş dünyaya açılma ve halka ulaşma amacı gütmüşlerdir.
Türk Edebiyatında İz Bırakan Yazar ve Şairler
Divan edebiyatının ünlü şairlerinden Nef’i sert hicivleriyle, Fuzuli aşk konusundaki gazelleriyle, Nedim şarkılarıyla, Baki Sultanu’ş-Şuara unvanını alacak bir divan şiiri üstadı olmasıyla Türk edebiyatında iz bırakırken Batı tesirindeki Türk edebiyatı dönemi yazarları ve şairleri toplumsal konulara eğilerek edebiyatımızda önemli izler bırakmıştır. Batı tesirindeki Türk edebiyatında iz bırakan en önemli sanatçılardan Namık Kemal, ”Vatan Şairi” olarak bilinmiş ve hak, özgürlük, adalet, millet kelimelerini edebiyatımıza sokmuştur,
Şinasi birçok ilki gerçekleştirerek ilklerin öncüsü olarak bilinmiştir, Ahmet Mithat en üretken yazarımız olup ”Yazı Makinesi” lakabıyla tanınmıştır, Arif Nihat Asya, ”Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor” şiiriyle tanınmış ve ”Bayrak Şairi” unvanını almıştır, Cahit Sıtkı Tarancı şiirlerinde ölüm konusunu çokça işlemiş ve bu yüzden ”Ölüm Şairi” olarak bilinmiştir. Görüyoruz ki edebiyatımızda birçok yazar ve şair kendilerine has üsluplarıyla unutulmaz izler bırakmışlardır. Türk edebiyatı da bu unutulmaz izlerin üzerine inşa edilerek devam etmektedir.
