Dünya üzerinde çatışma her zaman var olmuştur ve olmaya devam edeceği düşünülmektedir. Bu çatışmalar devletler arasında siyasi ve askeri rekabet durumunun oluşmasına neden olmaya devam etmektedir. Devletler bu çatışma durumlarına sahada müdahale etmek istediklerinde diplomatik/siyasi engeller ile karşılaşabiliyor veyahut diplomasinin hantallığı sebebiyle kendi askeri güçlerini bölgede konuşlandırmak istemeyebiliyorlar.
Bu duruma çözüm olarak ise özel askeri şirketler doğuyor. Bu şirketler bölgede varlık gösterirken bağlı oldukları devletin (ki genellikle bu bağ, resmi merciiler tarafından kabul edilmez) çıkarları için çalışırlar. Bunlara örnek olarak Suriye ve Libya’daki Wagner(Rusya) veya Irak ve Suriye’de yer alan Blackwater(Yeni ismiyle Academi) (ABD) özel askeri şirketlerini gösterebiliriz.
Özel askeri şirketlerin kullanımı ile savaş da özelleşmeye başlamıştır. Savaş kararı ve isteği sivil kurumlara da yansımaya, onlarında bu duruma dahil olmasına neden olmuştur. Bu şirketler saha da varlık gösterdikten sonra oyun değiştirici bir enstrüman haline gelmiş ve böylece diplomatik bir statü de kazanmışlardır.
Özel Askeri Şirketlerin Nitelikleri
Bu şirketlerin kemik kadrosunu genellikle emekli askerler oluşturur. Böylece tecrübeli, sevk ve idare yeteneğine sahip kişiler tarafından yönetilirler. Özel askeri şirketler bünyesine aldıkları paralı askerlere kendileri eğitim verir ve silahlandırır. Böylece devletlerden bağımsız şekilde kendi düzenlerini idare ettirebilirler. Özel askeri şirketler sadece devletler için değil ayrıca sivil şirketler içinde çalışırlar. Özel askeri şirketlerin gelir kaynağı da, anlaşma yaptıkları devletler ve kurumlardır. Bu şirketlerin temel prensibi, kar maksimizasyonudur.
Özel Askeri Şirketlerin Meşrutiyeti
Özel askeri şirketler her ne kadar genellikle devletler adına çalışıyor olsalar da çoğu zaman bu bağ reddedilir. Böylece devlet bölgede yasa dışı varlığı olduğu iddialarını çürütür. Ayrıca bu paralı askerler, silahlı çatışma hukukuna aksi davranışlarda bulunduklarında, bu yasa dışı davranışların sorumluluklarını almak zorunda kalmazlar. Örneğin Rusya, Wagner şirketi ile olan bağını reddetmekte böylece kendisini sorumluluktan kurtarmaktadır. Ayrıca Libya’da bu şirketin, Rusya adına faaliyet gösterdiği bilinen bir gerçek olsa da bu durum Rusya tarafından reddedilmekte ve Libya’da herhangi bir Rus gücünün olmadığı söylenmektedir. Bu durumda Wagner şirketinin davranışlarından Rusya Devleti sorumlu tutulamamaktadır.
Özel Askeri Şirketlerin Faaliyetleri
Yazının başındada belirttiğimiz gibi bu şirketler, genellikle çatışma alanlarında faaliyet göstermeleri ile birlikte aynı zamanda büyük şirketler tarafından barış bölgelerinde de kullanılmaktadır.
Devletlerin Saha’daki Oyuncusu Özel Askeri Şirketler
Devletler, diplomatik ve iç politikası ile ilgili sebepler ile kendi askeri gücünü çatışma bölgesine göndermek istemedikleri durumlarda sahadaki faaliyetlere müdahale etmek amacıyla özel askeri şirketleri kullanırlar.
Enerji ve Özel Askeri Şirketler
Enerji devleri olan BP, Total, ENİ, Shell gibi şirketlerde, özel askeri şirketlerin müşterileri arasındadır. Bu şirketler petrol ve doğal gaz platform ve kuyularını, boru hatlarını ve akaryakıt tankerlerini korumak amacıyla özel askeri şirketlerden hizmet satın almaktadırlar.
Koruma Görevleri
Bazı devlet adamları ve zengin kişiler kendilerinin güvenliğini sağlamak amacıyla özel askeri şirketlerin müşterileri olmuşlardır. Örneğin 2003-2004 yıllarında Irak Devlet Başkanı L. Paul Bremer’ın koruma görevini Blackwater şirketi yapmaktaydı.
Tetikçilik
Bu şirketler bazen devletlerin tetikçiliğini de yapmıştır. Örneğin Spear Operations Group şirketi Birleşik Arap Emirlikleri adına 2015 yılında Yemen Islah Partisi yerel liderlerinden Anssaf Ali Mayo’ya suikast düzenlemiştir.
Özetle..
Özel askeri şirketler günümüzde artık devletlerin meşru orduları kadar önemli hale gelmişlerdir. Sahada çatışmanın akıbetini değiştirebilen unsurlardır. Bu aynı zamanda savaşın özelleşmesine ve ekonomik yönünün önem kazanmasına neden olmuştur. Ülkemizde Sadat adıyla bir şirket bulunmakta ancak herhangi bir aktif faaliyeti bilinmemektedir.
Güncelleme:
Son dönemde özellikle Libya ve Ukrayna’daki çatışmalar dünya gündeminde yer edinmeye başladı. Bu çatışmalarında en çok konuşulan noktası “özel askeri şirketler” oldu. Özel askeri şirketler bu çatışma alanlarında savaşın seyrini değiştirebilecek oyuncular olarak kendini gösterdi. Özellikle Libya’da Wagner’in faaliyetleri çok ciddi göze çarptı. Hatta Rusya tarafından Wagner bir koz olarak kullanıldı (geri çekme düşüncesi bile bir koz olarak masaya kondu). Bu durum neticesinde bu şirketleri önümüzdeki dönem de çok daha fazla konuşacağımızı tahmin ediyorum. Bakalım Türkiye’de bu özel askeri şirketler hakkında ne gibi gelişmelere şahit olacağız.
