Onur Anıtı, Samsun’un İlkadım ilçesindeki Atatürk Parkı’nda yer alan ve şehrin simgesi hâline gelen anıttır. Samsun Valisi Kâzım Paşa tarafından Samsun halkı adına, Avusturyalı heykeltıraş Heinrich Krippel‘e yaptırıldı. Nicea isimli Alman vapuru ile taşınan anıtın parçaları, 15 Ekim 1931 tarihinde Samsun’a ulaşmıştır. Gazi Heykeli’nin açılma töreni 15 Ocak 1932 Cuma günü saat 14’te büyük bir kalabalığın katılımıyla gerçekleşti.
Samsun’un Onur Anıtı olan bu heykelin kaidesiz yüksekliği 4.75 metre, kaideli 8.85 metredir. Heykelde Mustafa Kemal, mareşal üniformasıyla şaha kalkmış bir at üzerinde, bütün heybetiyle görülüyor. Üst vücudu sol tarafa, yüzü ise sağ tarafa bakan Mustafa Kemal, sol eliyle atın dizginlerini tutarken sağ eliyle de kılıcının kabzasını kavramış kılıcı çekmek üzeredir. Krippel, yaptığı açılış konuşmasında heykel kompozisyonunu “Gururlu bir şekilde batıya ve çok uzaklara dikilen bakışları azim dolu gözleriyle, şahlanan atın üzerinde Gazi Mustafa Kemal dimdik bir şekilde oturuyor. Bu oturuşta korkusuzluk, kolun kılıca uzanışında ise Türklüğün gücü vardır.” şeklinde açıklamıştır.
Anıt, günümüzde Samsun’un simgesi hâline gelmiş olup millî bayramlarda saygı duruşunda bulunarak programların başlatıldığı yer ve turistlerin ziyaret noktalarından biridir.
4,10 metre yüksekliğinde olan kaide, mermer kaplamalı taş blok şeklinde yapılmıştır. Kaidenin yanlarında iki kabartma ve diğer yanlarında ise yazılar vardır. Kabartmanın birinde, iskelede sandalın yanında mermi ve cephane taşıyan insanlar görülür. Arkalarında top arabasının bulunması, savaş ânının canlandırıldığını gösterir. Diğer kabartmanın ortasında ise Atatürk, tüm özellikleri ile dimdik, büyük bir zafer simgesi olarak durmaktadır. Kaidenin ön yüzündeki levhada; “Vatanda Millî Mücadele’ye başlamak için Gazi 19 Mayıs 1335=1919 tarihinde Samsun’a çıktı.” cümlesi ve arka yüzündeki levhada ise “Bu heykel Samsun vilâyeti halkı tarafından 29. Birinci Teşrin 1931 tarihinde dikildi.” ifadesi yer alır.
Her şeyden önemlisi bu yapıt ne sadece bir taş ne de öylesine inşa edilen bir sanat eseridir. Kurtuluş Savaşı’nın ilk durağı Samsun’da, cumhuriyetin ilanına giden bu sürecin başlangıcı olan simgesel bir noktadır. Aynı zamanda bir semboldür: Bu coğrafyadan silinmek istenen Türk’ün azmiyle ve damarlarındaki asil kanda mevcut kuvveti ile, üstün milli mücadelenin bir sonucu olarak kazanılan cumhuriyetin varlığının gölgesinde, ilelebet sürecek bir hür ve bağımsız yaşam hakkının sembolüdür. Bu fikrin düşmanları bilmeliler ki biz yaşadıkça ve var oldukça hiçbir zaman yıkılmayacak, her daim dimdik ayakta kalacaktır. Çünkü bizler son nefesimize kadar cumhuriyetin ebedi bekçileri olacağız.
