Kutup ışıkları, her yıl binlerce kişinin ziyaret ettiği, milyonlarca kişinin görmeyi düşlediği, fotoğraflarına imrenerek baktığımız ve her seferinde bizi büyüleyen bir oluşum olmuştur. Bu yazımızda, kutup ışıklarının o muhteşem görüntüsünün nasıl oluştuğunu ve nerelerden görebileceğimizi inceleyeceğiz.
Aurora kelimesinin kökeni Yunancaya dayanıyor. Aurora, Yunan mitolojisinde Ay tanrısı Seline ile Güneş tanrısı Helios’un kardeşidir. Kelimenin Türkçe karşılığı “şafak” anlamına gelir. Yaygın olarak sanılanın aksine Aurora’lar sadece kuzey kutbunda değil, güney kutbunda da oluşurlar. Hatta Aurora’lar sadece dünyamızda değil, diğer gezegenlerde de görülmektedir. Kuzeydeki kutup ışıklarının ismi Aurora Borealis, güneydeki kutup ışıklarının ismi ise Aurora Australis’tir.
Nasıl oluşurlar?
Bu büyüleyici oluşumun temelinde, gezegenimizin manyetik alanı ve Güneş’in olduğunu söyleyebiliriz. Güneş, Samanyolu’nda bulunan 200 milyar canlı yıldızdan birisidir. Canlı yıldızlar, içerisinde oluşan nükleer reaksiyonlar sonucunda etraflarına ısı, ışık ve enerji yayarlar. Bu reaksiyonların en yaygın olanı hidrojenlerin tepkimeye girerek bir protonunu kaybedip helyum oluşturmasıdır. Bu gibi tepkimelerin sonucunda elektron ve proton parçacıkları dağılarak uzay içinde yayılırlar. Dünyamıza ışıktan biraz daha geç (40 saat) ulaşan parçacıklar, gezegenimizin oluşturduğu manyetik alanla karşılaştıklarında manyetik alanımız tarafından tutulur. Fakat gezegenimizin manyetik alanı diğer bölgelerle karşılaştırdığımızda kutuplarda zayıf olduğu için, bazı parçacıklar atmosfere girerek azot ve oksijen atomları ile çarpışırlar. Çarpışma sonucunda etrafa fotonlar saçılır. Güneşten gelen parçacıkların, farklı atomlara çarpması ve çarptıkları atomun yüksekliklerinin farklı olmasından dolayı da farklı renkler açığa çıkmaktadır. O muhteşem manzaraya sahip olmamızın sebebini kısaca böyle açıklayabiliriz. Aurora’lar 3 farklı şekilde ortaya çıkabilir. Bunlar:
- Sütun şeklindeki Aurora’lar
- Şerit şeklindeki Aurora’lar
- Yay şeklindeki Aurora’lar
Tek bir şekile sahip olacabilecekleri gibi, şekillerin kombinasyonlarından da oluşabiliyorlar. Ne yazık ki bu şekillerin farklı olmasının sebebi gizemini günümüzde de korumaktadır.
Nerelerden gözlemlenebilirler?
Ben de görmek istiyorum dediğinizi duyar gibiyim. Kuzey kutup ışıkları yoğun olarak Nordik ülkelerde (Norveç, İsveç, Finlandiya ve İzlanda), Rusya’nın kuzey bölgeleri ve Kanada’nın kuzey bölgelerinde görülürler. Bu ülkelerin herhangi birine giderseniz, turizm şirketleri ile anlaşarak onları görmeye gidebilirsiniz. Genellikle ekinoks aylarında ortaya çıkarlar. Aman, havanın açık olması gerektiğine dikkat edin! Kuzey kutup ışıklarına karşı sıcak bir kahve içme fırsatınız olursa da, bize bir fotoğraf göndermeyi unutmayın!
Yararlanılan kaynak(lar): How Stuff Works, Aurora Observatory
