Son dönem sık sık karşımıza çıkan bir kavram var o da “kripto paralar” ya da “sanal paralar”. Peki nedir bunlar? Neden bu kadar popüler oldular ve neden yatırım için cazip bir araç haline geldiler? Bu soruların tek tek cevaplarını arayacağız.
Öncelikle kripto paranın ne olduğunu anlamak için kriptografi ve blok zinciri( Blockchain) kavramlarını anlamamız gerekiyor. Biz de bunlarla başlayacağız.
Kriptografi kelime anlamı olarak şifreleme demektir. Kriptografi, okunabilir durumdaki bir verinin içerdiği bilginin istenmeyen taraflarca anlaşılamayacak bir hale dönüştürülmesinde kullanılan yöntemlerin tümüdür. Yani aslında bir güvenlik aracıdır diyebiliriz. Bu güvenlik aracının en öne çıkan özelliğiyse yaptığınız işlemleri şifreleyerek ulaşılamaz ve gizli tutmaktır ayrıca belli bir merkez tarafından kontrol edilmesini engellemektir. Kripto paraların temelinde de bu sistem yatmaktadır aslında, birazdan daha detaylı şekilde bahsedeceğiz.
Blok zinciri ya da blockchain olarak adlandırdığımız kavram oldukça önemli ve kripto paraların dışında da bilinmesi gereken bir kavramdır. Blok zinciri, kriptografi kullanılarak bağlanan ve güvenli hale getirilen, bloklar adı verilen, sürekli büyüyen bir kayıt listesidir. Bir blok zinciri, birçok bilgisayardaki işlemleri kaydetmek için kullanılan merkezi olmayan, dağıtılmış ve halka açık bir dijital defterdir. Kripto paralar, blok zinciri sistemiyle oluşturulmuş paralardır ve bu sistem sayesinde merkeziyetsiz olmaları sağlanır. Blok zinciri 2008 yılında Bitcoin’in de bulucusu olan Satoshi Nakamoto tarafından geliştirilmişti. Doğal olarak blok zinciri yoluyla oluşturulan ilk kripto para Bitcoin’dir.
Satoshi Nakamoto ismi, Bitcoini bulan kişinin internette kullandığı takma adıdır. Gerçek kimliği bilinmemektedir.
Kripto paralara geri dönelim. Sizlerin de anladığı üzere kripto paralar böyle bir sistem üzerinden oluşturulmaktadır. Kripto paraların belli başlı özellikleri vardır, bunların başında merkeziyetsiz ve kayıtsız olması, genel olarak denetime tabi olmaması gibi şeyler gelmektedir. Neredeyse bütün işlemleri anonim olarak gerçekleştirme şansının tanınması istenir. Yapılan işlemlerin kayıtsız ve takip edilemez olması beklenir ancak bu böyle mi işler? Pek de sayılmaz.
Teoride kripto paralar merkeziyetsiz ve kayıt dışı diyor olsak da aslında öyle değildir. Bitcoin dışındaki coin2lere biz altcoin (alternative coin) deriz. Altcoin’lerin pek çoğu belirli bir merkeze bağlıdır. Ayrıca kripto para, “kripto para borsalarından alınan” bir yatırım aracıdır. Bu borsaların büyük bir kısmı işlem yapmanız için sizden pek çok bilginizi ister, pek çoğu en azından TC kimlik numaranıza, telefon numaranıza ve kart bilgilerinize sahip olmayı isteyecektir. Bu bilgileri onlara veriyorsanız doğal olarak işlemlerinizin anonim olarak gerçekleştiğini düşünmek biraz komik olacaktır. Elbette, kripto paralarla yapılan işlemlerin takibi, gerçek bir borsa ya da banka yoluyla yapacağınız bir işlemden daha zordur ancak imkansız değildir. Nitekim takibi daha zor olduğu için kripto paralar üzerinden ciddi para aklama olayları ya da terör örgütlerinin finansmanı veyahut kaçakçılık gibi işlemlerin yapıldığı düşünülmektedir.
Bitcoin her ne kadar teoride merkeziyetsiz bir para demiş olsak da pratikte bunun da tam olarak doğru olduğu söylenemez. Merkeziyetsiz dediğimiz zaman kontrol edilemez olmasını bekliyoruz ancak piyasadaki bütün yatırım araçları kontrol edilebilir. Nasıl mı? Şu anda piyasada 21 milyon Bitcoin olduğu söyleniyor. Ben bunların 10 milyonuna sahip olursam ne olur? Ben tüm bitcoin’lerimi aynı anda satarsam bitcoin’de devasa bir düşüşe sebep olurum veya 5 milyon daha alırsam devasa bir artışa sebep olurum. Dolayısıyla diğer araçlarda da olduğu gibi bitcoin de para babaları tarafından yönlendirilebilir bir araçtır.
Peki kripto paralar yatırım aracı olarak iyi bir tercih midir? Bununla alakalı bir şey diyemem, bu sizin bir yatırım aracında ne aradığınıza bağlı olarak değişecek bir cevaptır. Sadece anlatabilirim, karar vermek size aittir.
Kripto paralar bir yatırım aracı olarak oldukça volatilite (dalgalı) bir yapıya sahiptir. Çok sert yükselişler ve düşüşler yaşanabilmektedir. Eğer yükselişine denk gelirseniz size iyi paralar kazandırabilir ancak düşüşüne denk gelirseniz bu sizi gerçekten üzecektir. Kripto paraların belirli bir tekniği vardır demek aslında oldukça zordur. Bitcoin aşağı yukarı fikir veren bir tekniğe sahip olsa da çoğu altcoin için bu geçerli değildir. Ayrıca kripto paraların yaşanan olaylara ne şekilde tepki vereceğini de kestirmek diğer araçlara göre daha zordur. Yani yatırım açısından riskli bir araçtır ancak kazanırsanız gerçekten iyi kazandırabilir yine de bunun kaybedebileceğiniz bir senaryosu olduğunu da aklınızdan çıkarmamanız da fayda vardır. Benim tavsiyem, altcoin’lere çok ciddi yatırımlar yapılmaması, illa ki bir kripto para alınacaksa Bitcoin ve Ethereum’un değerlendirilmesidir.
Bitcoin 2020 yılına 7.177 dolar olarak girdi ve bu yazının yazıldığı tarih olan 24.12.2020 tarihindeyse 23.425 dolar seviyesine gelmiştir. Gördüğünüz üzere yılbaşından beri %200’e yakın bir kazanç söz konusudur. Bitcoin, dolar endeksli olduğu için Türkiye’de de dolar yükseldiği için lira bazında %400’ten fazla kazandırmıştır. Bunlar çok ciddi sayılardır, bunu belirtmekte fayda var ancak bunun bir diğer senaryosu daha var.
Geçtiğimiz günlerde Ripple isimli altcoin’e karşı bir suçlama gerçekleşti ve Ripple 2 gün içinde %100’e yakın değer kaybı yaşadı hatta ve hatta bazı kripto para borsaları Ripple’ı delist etti yani liste dışı bıraktı, askıya aldı. Üstelik Ripple oldukça da favori olan altcoin’lerden birisidir. Dediğimiz gibi volatilite yüksektir. Sert yükselişler varsa sert düşüşler de olabilir.
Yatırımlar şimdiye kadar anlayacağınız gibi kripto para borsaları aracılığıyla gerçekleştirilebilir. Türkiye’de Bitexen, Btc Türk; yurt dışında Binance tercih edilen borsalar arasında yer alır, elbette daha fazla borsalar vardır. Bu borsaların komisyon oranlarına dikkat edilmesinde fayda olduğunu belirtelim.
Kripto paralar için ileri atılan iddialardan birisi de kağıt paraların yerini alacağıdır. 50 yıl sonra ne olur bilemem ancak bunun 10 yıl içinde gerçekleşmeyeceğini söylemek çok da zor değil çünkü bunun için öncelikle Bitcoin’in hayatımıza entegre olması lazım. Takside bitcoin’le ödeme yapabiliyor musunuz? Markette Bitcoin kullanabiliyor musunuz? Kullanamıyorsunuz, dolayısıyla ne zaman bunlar gerçekleşir, o zaman bu konuyu yeniden konuşuruz ancak kripto paraların 10 yıl içinde bu derece yaygınlaşması çok çok düşük bir ihtimaldir.
Herkesten ricamız, bilinçsiz yatırımdan uzak durulmasıdır. “Bak, uçtu gidiyor.” diyerek yatırım yapılmaz, bunu belirtelim. Böyle diyerek yapılan yatırım kumardan başka bir şey değildir çünkü yatırımdan anlamayan kişi muhtemelen zaman zaman uçuşların, çöküşle bittiğinin de farkında olmayacaktır ve para kazanacağım derken elindekini de kaybedecektir. O yüzden anlamıyorsak önce öğrenelim ya da bilenlerin yorumlarına bakalım.
Teşekkürler, saygılar.
