Yeni bir etimoloji yazısıyla karşınızdayım arkadaşlar. Bu yazımın konusu başlıktan da anlaşılacağı gibi ‘’Kazak’’ sözcüğü. Fazla dikkat çekmese de giysi anlamındaki ‘’kazak’’ kelimesi ve bir Türk boyu olan ‘’Kazak’’ sözcüğü neden aynı şekilde yazılıp okunuyor bunu biraz açalım isterseniz.
‘’Kazak’’ sözcüğü orta Türkçede hem ”başıboş, serseri” hem de bir kavim adı olarak geçiyor. Kırgız ve Kazak lehçelerinde ”hür adam, gözü pek binici” anlamlarında kullanılmaktadır. Tatar Türkçesinde aynı kelime ”bekar” anlamına gelmektedir. Türkiye Türkçesinde ise ”söz geçirebilen, sert erkek” anlamlarında kullanılmaktadır. Kelimenin anlamlarını bu kadar incelediğimiz yeter. Peki kökenine kısa bir yolculuğa ne dersiniz?
‘Kazak’ sözcüğü Türkçeden ilk olarak Rusçaya, ‘’Güney bölgede yaşayan akıncılar’’ şeklinde bir anlam kazanarak geçiyor ki tarihteki ilk vatanımız Orta Asya olduğunu düşününce en başta Ruslarla böyle bir irtibata geçmemiz garip gelmemiştir sanırım. Tabi ki serüvenimiz burada bitmiyor aksine daha yeni başlıyor. ‘Kazak’ kelimesini anlamını bozmadan Ruslardan gördükleri gibi İtalyanlar ‘’casacco’’ şeklinde dillerine geçiriyorlar.
İşte serüvenimiz de bu coğrafyada başlıyor. İtalyanlar bu Güney Rusya akıncılarına ‘casacco’ derken akıncıların giydikleri düğmesiz yün kıyafetlere de ‘’casacca’’ demeye başlıyorlar. İtalyanlarda yeni bir kıyafet türüyle karşılaşan Fransızlar durur mu, hemen alıyorlar kelimeyi ve ‘Ruslara özgü, düğmesiz, kısa yün giysi anlamında’ kullanıyorlar ve ‘’casaque’’ diyorlar yeni tanıştıkları bu giysiye. O dönem en yakın dostlarımızdan olan Fransızlarda bakıyoruz ki böyle bir kıyafet var bizim Türkler de modaya hemen ayak uydurup giymeye başlıyorlar kazaklarını.
Böylece zaten Türkçe bir kelime olan ‘kazak’ küçük bir Avrupa seyahati yapıp tekrar anavatanına dönüyor. Fakat bambaşka bir anlam kazanarak…
Bu yazımızdaki ilginç bilgiler bölümünde ise ‘’kek’’ sözcüğünü ele alacağız. İngilizcede ‘pasta, tatlı’ anlamlarına gelen ‘’kek’’ sözcüğünü alıp ”saf, kolay aldatılabilen kimse” gibi tamamen farklı bir anlam katmışız. Daha sonra bu isimden bir de ‘’kekle-‘’ fiilini türetip ‘kandırmak’ anlamı kazandırmışız kelimeye. Böyle bir özellik sadece güçlü ve köklü dillere özgüdür. Bu kabiliyetleriyle Türkçe beni her seferinde kendisine hayran bırakmayı başarıyor.*
*Nişanyan sözlük
TDK Güncel Türkçe Sözlük