fbpx

TDK’ye göre zeka, insanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı, anlak, dirayet, zeyreklik, feraset olarak tanımlanmıştır. Alfred Binet, zekayı; eleştirel düşünebilme, muhakeme edebilme olarak tanımlamıştır. Wechlser’e göre zeka; dünyayı anlama, düşünme, zorluklarla karşılaşıldığında kaynakların verimli şekilde kullanabilmesidir (Kılıçarslan, 2010: 15; aktaran Kandemir, 2019).

TDK’ye göre duygu, belirli nesne, olay veya bireylerin insanın iç dünyasında uyandırdığı izlenim olarak tanımlanmıştır. Bir başka tanıma göre, nesneleri veya olayları ahlaki ve estetik yönden değerlendirme yeteneğidir. Duygular var olan sorunlarımızı fark etmemizi ve ona göre belirli bir yön almamızı sağlar.

Duygular diğer algılar gibi bilişseldir ve iletişim kurarken bireylere yol gösterir. Duyguların fiziksel varlığı vardır. Neokorteks ile amigdala arasındaki bağlantılardır. İnsanlar karar sürecinde yalnızca mantıklarıyla hareket etmezler, duygusal birikimlerinden de yararlanırlar. Zeka üzerinden yapılan araştırmalar, beyinde duygusal bağlar koptuğunda en basit kararların bile alınamamakta olduğunu göstermiştir (Goleman 1998; aktaran Öztürk, 2016).

Duygusal zeka kavramı, ilk olarak Salovey ve Mayer (1990) tarafından ortaya atılmıştır. Salovey ve Mayer duygusal zekayı, “Bireyin kendisi ve başkalarının duygularının farkında olması, sorunların çözümünde davranışlarını kontrol etme, bunları ayırt edebilme, başarıya ulaşma, insanlarla iyi ilişkiler kurmada ve bu süreçten elde ettiği bilgiyi düşünce ve eyleminde etkin kullanabilmesi.” olarak tanımlamıştır (Öztürk, 2016). Duygusal zeka, başkalarının istediklerini, duygusal gereksinimlerini, yapabildiklerini ve yapmakta zorlandıklarını analiz ederek algılayabilmek, stresle baş edebilmek ve kişinin çevresinde olmasını istediği gibi olmak için lazım olan bir beceridir (Baltaş, 2006: 7 aktaran Şahin, 2018).

Duygusal zeka, kişinin kendinin farkında olmasını, duygularını kontrol edebilmesini, motivasyonunu, empati kurabilmesini, olaylara farklı açılardan bakabilmesini kapsayan ve ilişkilere yön veren bir kavramdır. Günümüzde iş hayatında da duygusal zekası yüksek insanlar kariyer basamaklarını daha hızlı tırmanmaktadır. Değerlendirme kriteri olarak kişinin akademik başarıları ve çalışmaları yeterli olmamış, kişinin kendini ve diğerlerini ne kadar idare edebildiği de temel ölçütlerden biri haline gelmiştir. Dünya çapında 200 şirkette yetkinliklerle ilgili bir araştırmada, en başarılı çalışanların, vasat çalışanlara oranla günlük ortalama işlerde %85, en karmaşık işlerde ise %127 daha verimli olduğu bulunmuştur. Bu farkın üçte biri teknik beceri ve bilişsel yeterliklerden, üçte ikisi duygusal yetkinliklerden kaynaklanmaktadır (Baltaş, 2002: 8; aktaran Sü Eröz, 2013). Bu anlamda kendini bilme, kontrol etme, karşıdakinin beden diline, duygularına, sözcükleri kullanım şekline bakarak empati kurabilme ve iyi ilişkiler geliştirme duygusal zekanın temelini oluşturmakta ve günümüzde iş hayatında önemli başarılar elde edilmesini sağlamaktadır.

Duygusal  Zekası Yüksek Olan İnsanlar / Duygusal Zekanın Geliştirilmesi

Bireyin kişilere ve olaylara yerinde tepkiler verebilmesi için öncelikle kendi duygularının farkında olması gerekmektedir ki buna ”öz bilinç” denir. Kişi önce kendini tanımalı; kendi potansiyelinin, davranışlarının, duygularının, düşüncelerinin, isteklerinin, arzularının, ihtiyaçlarının, zayıf noktalarının ve başarısızlıklarının farkına varmalıdır. Kişi bu öz değerlendirmeyi yaparken objektif olmalı, duyguları ve zayıf yönleriyle yüzleşebilmelidir.

Öz farkındalığa sahip bireyler, olumsuz duygulanım yaratacak olaylardan uzak durmaya önem gösterir, sırf olumlu bir çıkar uğruna ”kendi” olmaktan vazgeçmez. Kimlik karmaşası yaşayan bireylerde duygusal zekanın bir öncülü olan öz bilincin çalışması, kişinin gelişimine katkı sağlayacaktır.

Farkına vardığı özelliklerinin tam denetimini ise yine kendi sağlamalı, duygularını kontrol altına almalı ve değişen koşullara göre adaptasyonunu sağlamalıdır. Birey, durum veya olay karşısında hissettiği kötü duygulanıma müdahale edebilmeli ve onu olumlu ruh haline çevirebilmelidir. Sinirden arabanın camlarını kıran birine “Camı kırmak normal bir davranış değil, camı kırmamalısın.” demek yerine “Öfkeni kontrol altına almayı öğrenmelisin.” diyebilmek onun gelişimine daha fazla katkı sağlayacaktır.

Öfke, kaygı gibi olumsuz duygulanımlar kişiyi bireysel olarak strese sokmakla kalmaz aynı zamanda çevresiyle olan iletişimini de sekteye uğratır. Öfkesine yenik düşen işveren, işçilere; işçiler arkadaşlarına, eşlerine; eşleri ise çocuklarına aynı şekilde davranarak bir döngü yaratırlar ki bu günümüz etkin insan ilişkilerine ters düşmektedir. Duygusal zekası yüksek olan insanlar, kendi denetimini kendi elinde bulundurur, nerede nasıl davranması gerektiğini bilir. Olumsuz duygulanımın sebebini başkasında değil kendinde arar ve çözüm yolları bulmaya çalışır.

Motivasyon, duygusal zeka kapsamında, kişinin duygularının farkında olarak duygu sistemini harekete geçirerek duygu sistemi aracılığıyla, bir işi başlatıp bitirmesidir. (Daştan, 2013: 13; aktaran Aydın, 2017).  Aşırı kaygı ve korku, kişiyi girişimde bulunacağı işe başlamaktan alıkoyar. İyimser ve umutlu olmak kişinin motivasyonunu artırır. Buradaki iyimserlik her şeyi tozpembe görmek değil, olay ve durumları gerçekçi bir süzgeçten geçirip geleceğe umutla bakmak demektir. İyimserlik ve kötümserlik sonradan öğrenilebilmektedir. Her iki duygunun temelinde “özverimlilik” yani kişinin hayatında yaşadığı kötü olayları göğüsleyebileceğine duyduğu inançtır. Belli zeka seviyesinde bulunan bireylerin başarılı olmasında kabiliyetlerinin yanında yenilgiye karşı sabırlarının rolü büyüktür (Goleman, 1995: 129; aktaran Aydın, 2017).

Duygusal zekası yüksek olan kişiler kendi duygularının hakimi olmanın yanı sıra diğer bireylerin duygularını ve ihtiyaçlarını tanımlayabilir, empati yapabilirler. Karşıdaki kişinin sözlerinden, beden dilinden alınan ipuçlarıyla iletişim istenilen verimde sürdürülür.  Belirtmek gerekir ki empatinin ön koşulu kişinin kendi farkındalığı ve denetimidir. Duygusal zekanın ürünü olan empatiyi iyi kuran insanların sosyal becerileri gelişmiştir: İnsanlarla iyi iletişim kurar, grup dinamiklerine hakimdir, etkili lider özelliği taşır, herhangi bir çatışmayı yönetebilir, olaylara farklı açılardan bakarak yaratıcı çözümler getirebilirler.

Sonuç olarak duygusal zeka, insanın kendini keşfiyle başlayıp topluma ait olmadığında bir hiçliğe bürünen bireyin, etkili iletişim kurarak yaşamını kolaylaştırmasını sağlayan beceriler bütünüdür. Kişiler arası etkileşimin sürekli ve verimli olmasını sağlayan unsurlara baktığımızda bilişsel zekanın (IQ) yanında duygusal zekanın (EQ) da büyük yer edindiğini görmekteyiz. Yani insanların amaca yönelik kazançlı bir davranış sergilemesi ve refah bir hayat sürmesinin temelinde sadece bilişler/bilişsel zeka değil duygular/duygusal zeka da çok önemlidir.  İletişim ve sosyal etkileşimi en verimli hale getirmek, bireyin kendini tanımasıyla birlikte kazandığı öz güveni geliştirmek, pozitif ve iyimser bir yaşam sürmek için duygusal zekanın önemine dikkat çekilmeli ve duygusal zekanın geliştirmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır.

Derya Doğru içeriklerini beğendin mi? Sosyal medyada takip edin!
Abonelik
Bildir
guest
2 Yorumlar
Eskiler
Yeniler En çok oylananlar
Satır içi yorumlar
Tüm yorumları görüntüleyin
Derya Doğru içeriklerini beğendin mi? Sosyal medyada takip edin!

Okuyucuların Beğendiği İçerikler

Yazar sayımızın 300’ü aştığı şu günlerde hevesli yazarlarımıza yol gösterebilmek veya en azından daha kaliteli içerikler üretebilmeleri adına bazı ipucular vermek için bu yazıyı kaleme almaya karar verdim. Bu yazı boyunca bir dijital içeriğin nasıl yazılması gerektiğinden bahsedeceğim. Bublogta içeriklerinin bir kısmı şiir ve denemelerden oluşuyor ve bu yazıda söyleyeceğim şeyler bu içerikler için çok […]
Birçok kişinin ‘’zor ama maaşı iyi, garanti meslek gibi’’ düşünceleriyle ün kazanmış bir bölüm olan tıp fakültesini size en ince detaylarıyla aktaracağım. Öncelikle fakülteye gelmeden önce kendinizi ilk gün yapılacak çaylak şakasına ve ileri zamanlarda daha siz TUS isimli bölüm seçmenize yarayan sınava girmeden ‘’Sen ne doktorusun? ‘’ veya diş hekimliği ayrı bir bölüm olmasına […]
Yaşanan herhangi bir gün hiç yaşanmasaydı, her şey daha farklı olur muydu? Misal dün hiç yaşanmasaydı veyahut bundan yıllar önce bir gün hiç yaşanmasaydı yine aynı mıydı hayatınız? Kadere inanmak subjektif bir bakış açısı olarak görünebilir ancak hayatın akışı olarak farklı bir yerden durumu ele alabiliriz. Bütün malzemeleri özene bezene kesip, doğrayıp harika bir yemek […]
Herkesin ölmeden görmek isteyeceği bir yer vardır. Yoksa da henüz keşfetmemiştir… Benim için burası Norveç. “Soğuk Cennet” veyahut “Kuzeyin İncisi” denilen bu ülkenin lanse ettiği imajı bir görseniz aşık olmamak elde değil. O yüzden henüz kendi ülkenizi keşfetmediyseniz ileride belki yol arkadaşım olabilirsiniz! Norveç ”Soğuk Cennet” Ülkenin yönetim biçimi anayasal monarşi ve başkenti Oslo‘dur. 385,207 […]
Her kitap ayrı güzel, dünyasına girdikten sonra… Ama bazı başyapıtlar vardır, gerçekten okumak zevk verir. Okudukça içine düşer, yeni bir dünyanın kahramanı olursunuz. Herkes için değişebilecek bir liste… Daha iyisi varsa da ben okuduğum kadarını biliyorum ve bunlar şu an en iyisi! Daha birçok türde konuşulacak kitaplar olsa da üç ayrı türde üç başyapıt derledim, […]

İlgini Çekebilir

Çoğumuzun, adını belki de hiç duymadığı fakat yaşamımızda denk gelebileceğimiz, farkında ve bilinçli olduğumuz takdirde erken tanı ve tedavi seçeneklerini düzenleyebileceğimiz, benim ise özel eğitim alanında tanıştığım bir sendromdan bahsetmek istiyorum sizlere: DiGeorge Sendromu. DiGeorge Sendromu (DGS) 22. kromozomun (22q11) delesyonu (kromozomun bağlı bulunduğu parçadan kopup silinmesi, yok olması) ya da translokasyonu (kopan veya kaybolan […]
“Sisyphus’u gördüm, korkunç işkenceler çekerken: yakalamış iki avucuyla kocaman bir kayayı ve de kollarıyla bacaklarıyla dayanmıştı kayaya, habire itiyordu onu bir tepeye doğru, işte kaya tepeye vardı varacak, işte tamam, ama tepeye varmasına bir parmak kala, bir güç itiyordu onu tepeden gerisin geri, aşağıya kadar yuvarlanıyordu yeniden baş belası kaya, o da yeniden itiyordu kayayı, […]
Bugün 10 Mart 2022. Gülistansız 796. gün “Ne durumdayım biliyor musunuz? Ölüm Allah’ın emri, ölüm dünyada var. Gençlerin ölümü zor ama biz her gün yeniden ölüyoruz. Her gün… Toprağa bile basmaya kıyamıyorum, acaba kızım içinde olabilir mi diye. “ 21 yaşında, Tunceli’de bir üniversite öğrencisiydi Gülistan Doku. 5 Ocak 2020 tarihinden bu yana haber alınamıyor. […]
Bir girişim fikriniz var ve bu alanda bir marka oluşturmak istiyorsunuz ya da henüz küçük bir işletmesiniz ve işletmenizi büyütüp kârınıza kâr katmak istiyorsunuz. İşte bu yolda atmanız gereken ilk adım markalaşmak olmalıdır. Peki marka nedir?                Marka yalnızca kalabalık bir pazarda sizi diğerlerinden ayıran isim, logo ve slogandan ibaret değildir. Markanız insanların sizinle etkileşimde […]